Evde yemek düzeni, aile ekonomisinin direği gibidir. Alışverişi doğru planladığında israf azalır, bütçe güler; menüyü dengeli kurduğunda sağlık ve enerji artar; hazırlıkları akıllıca bölüştürdüğünde de akşam “ne pişirsem?” kabusu biter. Kısacası, düzen nimettir. Bu rehberde, geleneksel mutfak disiplinini modern zaman kazanma teknikleriyle birleştiriyoruz: haftalık menü, kategorili alışveriş listesi, toplu hazırlık (batch prep), porsiyon yönetimi, saklama kuralları ve hızlı servis taktikleri. Amaç: “aynı mutfağı daha az yorgunlukla, daha bereketli işletmek”.
Aşağıdaki plan, çekirdek aile (2–5 kişi) için düşünülmüş esnek bir şablondur. Et tüketmeyenler, glütensiz beslenenler, çocuklu haneler veya çalışan ebeveynler için ayrı varyasyonları da ekledim. Okurken “bizim evde şu sevilmez” dediğin yerde eşdeğer bir alternatif hemen yanında var. Yeter ki iskeleti koru; ufak oynamalarla haftaya uyumlayabilirsin.
Kısa espri molası: “Anne menü ne?” — “Dolapta ne varsa.”
Biz bugünden sonra “dolapta ne varsa”yı kontrol eden olacağız. 😉
1) Mutfağın Üç Altın Kuralı: Plan, Stok, Rutin
- Plan: Haftalık menüyü tek seferde çıkar; her güne kahvaltı–öğle–akşam en az bir seçenek yaz. Yazılı olmayan plan, plan değildir.
- Stok: Temel malzemeler (bakliyat, kuru gıda, dondurucu) için çekirdek stok listesi tut. Kırmızı bölgede düşen ürünü haftalık alışverişe ekle.
- Rutin: Pazar veya pazartesi 60–90 dakikalık toplu hazırlık (doğrama, haşlama, sos). Akşamları 15–30 dakika “ısıt–tamamla” düzenine geç.
Bu üçlüye alışınca hem yorgunluk hem de pişmanlıklar azalır: “Pirincim kalmamış! Fasulye daha ıslanmamış!” gibi sürprizler tarihe karışır.
2) Haftalık Menü Felsefesi (İskelet Yapı)
Geleneksel denge: Haftada en az bir bakliyat yemeği (kuru fasulye/nohut/mercimek), iki kez beyaz/kırmızı et (biri fırın/ızgara), bir kez balık, bir kez zeytinyağlı, iki kez de sebze ağırlıklı ana yemek. Yanında makul karbonhidrat (pirinç/bulgur/makarna/ekmek) ve bol salata/yoğurt/cacık.
Ritim örneği:
- Pzt: Fırın tavuk + fırın patates + salata
- Salı: Sebzeli kıymalı makarna
- Çar: Balık (fırın) + buharda sebze
- Perş: Et sote + pirinç
- Cum: Kuru fasulye + pilav
- Cmt: Esnek gün (ev pizzası/lahmacun/arka bahçe ızgara)
- Paz: Köfte + fırın sebze
Öğle öğünleri, akşamdan artan yemek + hızlı eşlikçiler (ayran, cacık, turşu, pratik salata) şeklinde kurgulanır. Kahvaltı ise klasik Türk kahvaltısı temelinde döner; hafta içi hızlı, hafta sonu biraz keyifli.
3) 7 Günlük Menü (Kahvaltı/Öğle/Akşam) – Esnek Şablon
Pazartesi
- Kahvaltı: Yulaf–yoğurt–meyve (bal/pekmez küçük bir dokunuş) + çiğ kuruyemiş.
- Öğle: Zeytinyağlı barbunya + küçük bir pilav + ayran.
- Akşam: Fırın tavuk (but/kanat) + fırın patates–havuç + mevsim salata.
- Hazırlık: Pazar akşamı tavuğu yoğurt–sarımsak–pul biber–zeytinyağı–tuzla marine et; patatesi iri doğra, buzdolabında sakla.
Salı
- Kahvaltı: Menemen + tam buğday ekmeği + zeytin–peynir tabağı.
- Öğle: Mercimek çorbası + tost (kaşar–domates).
- Akşam: Sebzeli kıymalı makarna (havuç, kapya biber, kabak küçük küp).
- İpucu: Büyük tencerede sosu fazla pişir; yarısını küçük kaplarda dondur.
Çarşamba
- Kahvaltı: Peynir–zeytin–domates + haşlanmış yumurta + yeşillik.
- Öğle: Tavuklu bulgur pilavı + cacık.
- Akşam: Fırında somon (ya da hamsi/palamut mevsimine göre) + brokoli/karnabahar fırın.
- Dipnot: Balık yemeyen çocuklar için aynı tepside patates–havuç fazladan. Limonlu yoğurt sos başarır.
Perşembe
- Kahvaltı: Otlu omlet + avokado dilimi + tam buğday ekmeği.
- Öğle: Nohut salatası (soğan–maydanoz–tursu–limon) + ayran.
- Akşam: Et sote + pirinç pilavı + mevsim salata.
- İpucu: Eti kuyruk yağı veya tereyağı ile mühürlemek lezzeti artırır; fazla yağ ekleme.
Cuma
- Kahvaltı: Hafif pankek (süt–yumurta–az şeker) + bal/pekmez + meyve.
- Öğle: Sebzeli kısır + yoğurt.
- Akşam: Kuru fasulye + pilav + turşu.
- Hazırlık: Perşembe gecesinden fasulyeyi ıslat; Cuma sabahı düdüklüde haşla, akşam pişirme hızlı olur.
Cumartesi
- Kahvaltı: Ev usulü “açık büfe”: peynir çeşitleri, zeytin, domates–salatalık, pişi yerine fırın bazlama (daha hafif), reçel–bal, yumurta.
- Öğle: Mantarlı tavuk sote + sade makarna + ayran.
- Akşam: Ev pizzası veya lahmacun (minik porsiyonlar) + bol ayran.
- Dipnot: Çocuklar için pizza üstüne mantar–mısır–zeytin, yetişkinlere biber–soğan–sucuk; aynı hamurdan iki tepsi çıkar.
Pazar
- Kahvaltı: Simit–peynir + yeşillik + domates–salatalık + demleme çay.
- Öğle: Zeytinyağlı dolma + cacık.
- Akşam: Izgara köfte + fırın sebze (kabak–patlıcan–biber–soğan) + ayran.
- İpucu: Köfte harcını cumartesiden yoğurup dolapta dinlendir; pazar “ızgara” 20 dakikaya biter.
Bu iskeleti her hafta küçük değişikliklerle döndürebilirsin: tavuk yerine hindi; somon yerine levrek; et sote yerine tas kebabı; kısır yerine bulgur salatası; nohut salatası yerine börülce salatası…
4) Alışveriş Listesi (Kategorili & Akıllı)
A. Sebze–Meyve
Domates, salatalık, soğan, sarımsak, patates, havuç, kapya biber, yeşil biber, brokoli, karnabahar, kabak, patlıcan, limon, maydanoz, dereotu, roka, marul/akdeniz yeşilliği, avokado (opsiyon), mevsim meyvesi (elma/armut/üzüm/çilek), dolmalık biber, asma yaprağı (kavanoz).
B. Et–Balık–Tavuk–Şarküteri
Tavuk (but/kanat/göğüs), kıyma, kuşbaşı dana, köftelik kıyma, somon/levrek (mevsim), sucuk (az), kaşar peyniri, beyaz peynir, yoğurt, süt, tereyağı.
C. Bakliyat–Kuru Gıda
Pirinç, bulgur, makarna, kuru fasulye, nohut, yeşil/kırmızı mercimek, barbunya, irmik, un (az), yulaf ezmesi.
D. Kahvaltılık–Sos
Zeytin, bal/pekmez, tahin, reçel, yumurta, salça (biber/domates), zeytinyağı, ayçiçek/kanola, sirke, nar ekşisi, turşu, haşhaş/çörek otu (opsiyon), mısır (pizza için), mantar (taze/konserve).
E. Baharat–Kuru Ot
Tuz, karabiber, pul biber, kimyon, kekik, nane, isot, köri, sarımsak tozu, biberiye.
F. Fırın–Ekmek
Tam buğday ekmeği, lavaş/pide (donduruculuk), simit (Pazar), pizza unu/instant maya.
G. Destek Ürünler
Cam saklama kapları, buzdolabı poşeti, dondurucu için zipli torba, etiket–kalem (tarih yazmak için).
Miktar Hesabı
- 4 kişilik hane için: 1 kg tavuk, 500–700 g kıyma, 500 g kuşbaşı, 2–3 kg domates, 1 kg patates, 1 kg soğan, 1 kg yoğurt, 1 kg pirinç, 1 kg bulgur, 500 g makarna, 500 g kuru fasulye, 500 g nohut, 500 g mercimek… Alışkanlıklarına göre +/–.
- Haftalık taze sebzeyi 2 turda almak iyidir: Pazartesi–Perşembe. Böylece solma/çürüme azalır.
5) Toplu Hazırlık (Batch Prep) — 60–90 Dakikada Haftayı Kurtar
Pazar Akşamı Rutin (Örnek)
- Bakliyat ıslatma/haşlama: Fasulye ve nohutu ıslat; birini ön haşla, birini buzdolabına suda beklet.
- Doğrama: Soğan (büyük), biber, havuç, kabak; her birinden birer kap. Yıkayıp kurutarak buzdolabı poşetlerine ayır.
- Fırın tepsisi hazırla: Patates–havuç–soğan–biber karışımı, çok az yağ–tuz–baharat; kapat, dolaba.
- Marine: Tavuk but/kanat yoğurt–sarımsak–pul biber–zeytinyağı; kapalı kapta 1 gece.
- Sos: Makarna sosu için kıymayı az yağla kavur, rendelenmiş domates–salça–baharat; 2 öğünlük kaplara paylaştır, birini dondur.
- Yoğurt ve ayran: Yoğurt alıyorsan bir kısmını süzme için süzgece al; ayran için sürahiye su-tuz ekle.
- Hamur (opsiyon): Pizza/bazlama hamurunu yoğurup buzdolabında soğuk mayalandır; hafta içi hızlanırsın.
Hafta İçi Mini Prep
- Çarşamba akşamı: Balık için limonlu sos, brokoli/karnabaharı ayıkla.
- Cuma sabahı: Islatılmış fasulyeyi düdüklüde 15–20 dakikada haşla; akşam kavurma kolaylaşır.
Kural: Büyük işi pazar böl; hafta içi o stokları ısın–birleştir–servis şeklinde kullan.
6) Pişirme Planı (Adım Adım)
Pzt Akşam – Fırın Tavuk
- Tepsiye patates–havuç–soğan–biber; üzerine marine tavukları yerleştir.
- 200 °C ön ısıtma → 40–50 dk. Son 5 dk üst ızgara.
- Yanına limonlu mevsim salata.
- Artanı değerlendirme: Ertesi gün öğlen, tavuklu bulgur pilavına çevir.
Salı Akşam – Sebzeli Kıymalı Makarna
- Önceden pişirdiğin sosu çöz. Ek sebze (küp kabak, havuç) ekle, 10 dk.
- Makarna haşla; sosla birleştir.
- Artanı minik kaplarda dondur; yoğun günlerde can kurtarır.
Çarşamba Akşam – Fırında Balık
- Limon–zeytinyağı–tuz–karabiber; 190 °C’de 20–25 dk.
- Tepsiye brokoli/karnabahar ekleyebilirsin.
- Kılçık hassasiyetine dikkat; çocuk tabaklarına fileto.
Perşembe Akşam – Et Sote
- Yüksek ısıda eti mühürle; su salınca kapağını kapat, kısık 20–25 dk.
- Son 5 dk biber–soğan ekle; pirinç pilavı eşlik.
Cuma Akşam – Kuru Fasulye
- Haşladığın fasulyeyi soğan–salça–sarımsak–az pastırma/sucuk (opsiyon) ile pişir.
- Yanına cacık–turşu–pilav.
Cumartesi Akşam – Ev Pizzası/Lahmacun
- Önceden mayaladığın hamur; 250 °C’de 8–12 dk.
- Üst kombinasyonları iki tepsi için farklılaştır: çocuk–yetişkin.
Pazar Akşam – Izgara Köfte + Fırın Sebze
- Köfte harcı: kıyma + soğan + galeta (az) + tuz–karabiber–kimyon.
- Fırında sebze: patlıcan–kabak–biber–soğan; 200 °C 25–30 dk.
- Artanı pazartesi öğle sandviçe çevir.
7) Porsiyon ve Maliyet Yönetimi
Porsiyon pratikleri:
- Pilav/makarna kaseye doldurup tabağa ters çevir; göz doyurur, israfı önler.
- Et-protein: Yetişkin için 120–150 g, çocuk için 60–100 g yeterli.
- Salata/yoğurt sınırsız değil ama cömert; lif doyurur.
Bütçe ipuçları:
- Mevsim sebzesini al; kışın domates pahalıysa konserve/dondurulmuş kullan.
- Büyük paket fırsatlarını “stok–kullanım–raf ömrü” hesabıyla al; büyük alıp ziyan etmek tasarruf değildir.
- Kasap–manav–market üçlüsünü fiyat–kalite açısından dengele; her ürün aynı yerden en iyi fiyata gelmeyebilir.
- Dışarda bir öğün ≈ evde 2–3 öğün maliyeti; menüyü aksatma motivasyonu.
8) Saklama ve Hijyen (Güvenli Mutfak)
- Pişmiş yemek: 2 saat oda sıcaklığını geçirme; cam kapla buzdolabına. 2–3 gün içinde tüket.
- Dondurucu: Etiket + tarih şart. Çözdürme buzdolabında; çözünmüş eti tekrar dondurma.
- Çapraz bulaş: Çiğ et kesme tahtası ayrıdır; sebze–meyve bambaşka.
- El hijyeni: Soğan–sarımsak–çiğ etten sonra sabunla yıka; kağıt havlu tercih et.
- Kızartma: Yağı tekrar tekrar kullanma; duman noktası geçmiş yağ sağlıklı değil.
- Soslu bakliyat: Buzdolabında sakla, ısıtırken iç sıcaklık yaşıt.
- Balık kokusu: Fırına limonlu su kabı; elleri kahve telvesiyle ovalamak kokuyu kırar.
9) Çocuklu Aileler İçin İnce Ayarlar
- Uygunlaştırma: Aynı tencerede iki lezzet. Örn. sebzeli makarnayı ikiye böl, birine kıyma; diğerini peynirli yap.
- Sunum oyunu: Tabakta renk kontrastı (kırmızı kapya, yeşil salata, sarı mısır) iştahı artırır.
- Atıştırmalık: Kaseye doğranmış elma–armut–havuç çubukları; dolapta hazır dursun.
- Baharat: Acısı düşük; kimyon–kekik–nane hem kokuyu hem sindirimi dengeler.
- Mutfak ritüeli: Çocuklara “masayı kurma–salata karıştırma” görevi; yemekle bağ kurarlar.
10) Özel Beslenme Varyasyonları
Vejetaryen
- Pazartesi akşam tavuk yerine fırın sebze çeşitlemesi (karnabahar+brokoli+patates) + yoğurt.
- Perşembe et sote yerine mantarlı–bezelyeli sote.
- Pazar köfte yerine falafel veya mercimek köftesi + fırın sebze.
Vegan
- Yoğurt–süt yerine bitkisel (badem/soya/…); cacık yerine nane–limonlu salata sosu.
- Pankek için bitkisel süt + keten tohumu “yumurta”.
- Protein için nohut–mercimek–fasulye rotasyonunu artır.
Glütensiz
- Ekmek/pasta yerine mısır ekmeği veya glütensiz lavaş.
- Makarna → mısır/pirinç bazlı.
- Bulgur yerine kinoa ile kısır.
Düşük yağ–düşük kalori
- Fırın–haşlama–buhar pişirme; kızartmayı bayram ziyareti gibi arada bir.
- Süt ürünlerinde yarım yağlı; etten görünür yağları ayır.
11) Zaman Yönetimi: 20 Dakikada Sofra
- Ön ısıt: Eve girer girmez fırını 200 °C’ye al; patates–sebze tepsisi hazırsa 15–20 dakikada kıvam.
- Çift kazan: Pilav pişerken yan tencerede çorba; aynı anda salata.
- Elektrikli ızgara/tost makinesi: Köfte–tavuk–sebze çizgili harika görüntü; bulaşığı da kolay.
- Düdüklü tencere: Fasulyeyi rekor sürede hazırlar.
- Yedek sos: Haftalık 2 kavanoz domates bazlı sos; makarna/pilav/ızgaranın üstüne “can simidi”.
13) Sık Sorulan Sorular
S: Haftada iki kez dışarıdan yemek söylesek menü bozulur mu?
Hayır; esnek gün olarak “Cumartesi akşam” veya “Çarşamba öğle”yi dışarıya ayırabilirsin. Stokları ona göre azalt.
S: Dondurucuya neleri koyayım?
Pişmiş kıymalı sos, haşlanmış nohut/fasulye/mercimek, doğranmış biber–soğan, köfte–tavuk şeritleri, pizza hamuru.
Etiket + tarih önemli.
S: Her gün çorba şart mı?
Şart değil; ama mercimek/ezogelin gibi çorbalar kısa sürede doyurur, bütçeyi de korur.
S: Çocuk sebze yemiyor; ne yapayım?
Sebzeyi makarna sosuna minik küp/robotla ekle; fırın patatesin yanına havuç–kabak çubuklarını “eşlikçi” yap. Sunum oyunu işe yarar.
S: Öğle yemeğini işte nasıl çözerim?
Cam kaplarda porsiyonla; mikrodalga/fırın erişimin varsa akşamdan artanlar kraldır. Erişim yoksa soğuk kısır, nohut salatası, sandviç.
S: İsrafı nasıl sıfıra yakınlarım?
Haftanın son günü “artıkları birleştir” kuralı: Etler dürüm, sebzeler omlet, pilav dolma içi, bayat ekmek fırında kruton.
14) Haftalık Kontrol Listesi (Yaz–As)
- Menü planı hazırlandı mı?
- Alışveriş listesi kategorili mi?
- Pazar akşamı batch prep yapıldı mı?
- Dondurucuda yedek sos var mı?
- Bakliyat ıslatıldı mı?
- Cam kap–poşet–etiket stoğu tamam mı?
- Çöp–geri dönüşüm programı hazır mı?
- Buzdolabı rafları “ilk giren–ilk çıkar” düzeninde mi?
15) Sonuç: “Aynı mutfak, daha az yorgunluk”
Bir haftalık mutfak planı, sadece karnı doyurmaz; zaman kazandırır, stresi azaltır, bütçeyi düzene sokar. Geleneksel mutfak disiplini (önceden ıslat, planla, sakla) ile modern hız taktiklerini (batch prep, dondurucu, çift kazan, hızlı fırın) birleştirince, akşamları “ne pişirsem” sorusu gündemden düşer. Üstelik çocuklar sofraya daha istekli oturur; çünkü menü net, tabak renkli, ritim bellidir.
Bugün bu rehberi bir kez uygula; önümüzdeki hafta kendine göre iki malzeme değiştir; üçüncü haftada artık “benim efsane menü şablonum” ortaya çıkar. Evin bereketi düzen ister—biz o düzeni kurduk. Şimdi sıra sende.
